دکتر مسعود شهیدی:
هیچ میدانستی که خیلی از اندیشمندان معتقدند در ۵۰ سال آینده، آب شیرین سلاح استراتژیک برای کشورهای مختلف تلقی میشود؟ یعنی هر کشوری که منابع بیشتری از آب شیرین در اختیار داشته باشد، از وضع و حال بهتری برخوردار است؟ در این سفرنامه دلم میخواهد کمی راجع به آب در ایران و کانادا بنویسم.
ايران
اول از مملکت آبا و اجدادی خودمان شروع میکنیم:
هیچ میدانستی که تنها ۳ درصد از منابع آب دنیا، آب شیرین است؟ یعنی ۹۷ درصدش را آب دریاها و اقیانوسها تشکیل میدهد که شور است و بهطور معمول برای مصارف حیات روزمرهي انسان قابل استفاده نیست. حالا از همین سه درصد آب شیرین که داریم، در کشور ما ۹۲ درصدش صرف کشاورزی میشود (ببین ما چی میکاریم؟! ظاهراً تخم تفرقه میکاریم و نفرت برداشت میکنیم)، حدود ۴ درصد صرف مصارف صنعتی میشود و تنها ۴ درصد به مصارف خانگی میرسد. حالا همهي اینها را داشته باشید تا برسیم به گوشههایی از طریقهي مصرف آب در ایران:
۱. آبیاری صحیح در کشاورزی یعنی اینکه زمین را جوری کرتبندی کنی که یک شتر بتواند توی کرتهايش قایم شود. بعد کرتها را پر از آب کنی تا ریشهی گیاهان حسابی خیس بخورند. چی شد؟ ناراحتی؟ آب مال خودش است؛ مال تو که نیست. دلش میخواهد اینجوری کشاورزی کند. به تو چه؟
۲. بهترین روش برای آبیاری، آبیاری غرقابی است؛ یعنی اینکه زمین را توی آب غرق میکنیم. در دو حالت فوق بخش عمدهای از آبی که معمولاً از زیر زمین استحصال میکنیم، تبخیر میشود و دیگر به چرخهي آب شیرین در کشور برنمیگردد.
۳. بهترین روش انتقال آب از منبع به زمین کشاورزی، استفاده از جوی یا بستر گلی است، چون اینجوری نصف آب توی مسیر هدر میرود، همه با هم حال میکنیم.
۴. بهترین روش برای ذخیرهی آب در کشوری که جزو نواحی خشک دنیا حساب میشود، این است که زیر هر مجموعهي چهار پنج طبقهي تکواحدی، یک استخر ۱۰ در ۲۰ داشته باشیم.
۵. با توجه به اینکه چمن به آب زیاد احتیاج دارد و مقدار تبخیر در زمین چمن چندین برابر سایر گیاهان است، بهترین روش گلکاری این است که همهجای ایران را بهتقلید از اروپا و آمریکا چمنکاری کنیم.
۶. بهترین روش برای نظافت خیابان، شستوشو با آب لولهکشی محسوب میشود. استفاده از جارو و خاکانداز قدیمی شده است.
۷. بهترین ساعت برای آب دادن باغچه ساعت دو بعد از ظهر است.
۸. بهترین روش برای شستن اتومبیل، شيلنگ و شیر باز و آب لولهکشی است. تازه اگه وسط کار موبایلت زنگ زد و با دختر شمسی خانم رفتی تو حس، نمیخواهد شیر آب را ببندی. تو که بالاخره دوباره باید بازش کنی، چرا بیخود به خودت زحمت میدهی؟
۹. دیدی تا حالا که یکدفعه وسط خیابان چشمه سبز میشود؟ این همان روش مترقی آبیاری زیرزمینی محسوب میشود که به برکت لولههای پوسیده، جزو زحمتهایی است که شرکتهای آب و فاضلاب متحمل میشوند.
۱۰. وضو که گرفتی، اگر دستت برود شیر آب را ببندی، دستت نجس و وضويت باطل میشود. نمازت قبول نیست. آنوقت مجبور میشوی بیايی جهنم، پیش من. یك وقت نکند شیر آب را ببندی؛ مکروه است!
۱۱. وقتی میخواهی ظرف بشويی، مسواک بزنی یا خودت را لیف بزنی، بهترین کار این است که شیر آب تا آخر باز باشد؛ آنوقت بزنی زیر آواز. نمیدانی چه حالی میدهد. اگر تا حالا اینقدر بچه مثبت بودی که از این کارها نکردی، یک امتحانی بکن، حالش را ببر.
كانادا
حالا میرسیم به بلاد فخیمهي کانادا:
اولاً: اینها بیشترین ذخیرهي آب شیرین دنیا را دارند. یک نگاهی به نقشه بيانداز:
اینقدر توی این مملکت دریاچهي ریز و درشت میبینی که حالت بد میشود. فقط یک قلمش را برای رفع کتی بگویم، آن هم اینکه سالانه ۲۰ درصد آب شیرین دنیا از آبشار نیاگارا میریزد پایین. (البته این ادعای خودشان است. ما که خودمان نرفتیم با سطل و آفتابه اندازهگیری دقیق کنیم.) تازه این دریاچهها که حاصل آب شدن یخهای دورهي یخبندان هستند، تمامشان آب شیرین دارند.
ثانیاً: میزان متوسط بارش برف و باران در این مملکت دهها برابر کشور ماست. حالا همهي اینها را که گفتم هیچی، این چند نکته را هم جهت خالی نبودن عریضه داشته باش:
۱. اینجا از روشهای فوق مدرن آبیاری غرقابی خبری نیست.
۲. این چند شهری که من دیدهام، همگی دارای سیستم تخلیهي فاضلاب یکپارچه هستند و عمدتاً فاضلاب خروجی به برخی مصارف که من نمیدانم میرسد و هدر نمیرود.
۳. اینجا خانههای شهری چاه آب ندارند که بسترهای زیرزمینی در تمام نقاط با مواد بیولوژیک و شیمیایی آلوده شود. فقط من ماندهام که مقنیهای بیچاره در اینجا از کجا نان میخورند؟
۴. در ماههای گرم سال آب دادن چمن از ساعت ۷ صبح تا ۷ شب ممنوع است.
۵. مدتی است که یک توالت فرنگیهایی به بازار آمده که حجم تانک آب آن خیلی کوچکتر از مدلهای قبلی است. برای ترویج استفاده از این توالتها، نهتنها بابت خریدشان مالیات پرداخت نمیکنی و در طولانیمدت پول قبض آب کمتری پرداخت میکنی، بلکه میتوانی یک پولی هم از دولت پس بگیری.
۶. بسیاری از اماکن عمومی و برخی از خانهها دارای شیرهای خودکار است. این جوری دستت هم دوباره نجس نمیشود.
۷. آخرین نکتهای که در این مورد بهنظرم جالب رسید و جالبیاش به این است که دولت در این مورد نقشی ندارد یا حداقل نقش مستقیم ندارد، این است که در کنار برخی از خانهها (که تعدادشان هم کم نیست) از یک تا سه بشکهي پلاستیکی سبز رنگ که حجم هر کدامشان حدود ۲۰۰ لیتر است مشاهده میشود. این بشکه را زیر ناودان شیروانی پشتبام قرار میدهند. هنگام بارندگی آبی که از پشتبام میآید، بعد از عبور از صافی، وارد بشکه میشود. در پایین بشکه یک شیر تعبیه شده است. از آب این بشکه برای آبیاری باغچه با آبپاش استفاده میکنند.
آيندهی بی آب ما
پدیدهي گرم شدن تدریجی زمین طی سالهای گذشته، باعث کاهش قابل توجه میزان بارندگی در جهان شده است. روزانه هزاران تن از یخهای قطبی (که ذخیرهي عظیمی از منابع آب شیرین در کرهي زمین هستند) آب میشوند. افزایش جمعیت، بالا رفتن متوسط سن آدمی، افزایش نیاز به مواد غذایی، رشد تکنولوژی، بالا رفتن سطح بهداشت مردم، تغییر عادات زندگی روزمرهي آدمی و بسیاری از عوامل دیگر باعث افزایش قابل توجه مصرف آب شیرین در دنیا شده است.
گمان من بر این است که در قرن بیست و یکم باید قرائت جدیدی از فقر و غنا داشته باشیم. فقیر به کسی نمیگویند که چیزی برای خوردن، لباسی برای پوشیدن یا سرپناهی برای خوابیدن ندارد؛ فقیر کسی است که فرهنگ زندگی بهتر برای خود و دیگران را درک نکرده است؛ فقیر کسی است كه در عصر انفجار اطلاعات، ارتباطات و دسترسی بسیار آسانتر به سطوح مختلف دانش، نیاموخته است که چگونه میتواند شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود، خانواده و جامعهاش را ارتقا بخشد؛ و بالاخره فقیر کسی است که از قدرت آیندهنگری ضعیفی برخوردار است.
___________________________________________
این مطلب به لطف دکتر جوزی، سردبیر مجله پزشکان گیل به دست ما رسیده است.
براي ما که هميشه اسراف مي کنيم در همه موارد واقعا زنگ خطر مهلکيه